Günlük hayatımızda sınav notlarımız, dönem sonu ortalamalarımız ya da arkadaşlarımız, karşımızdaki kişilere karşı onları üzen ya da mutlu eden tutumlarımız gibi çeşitli değerlendirmeler yaparız. Bunlardan farklı olarak, yaşadığımız ülkenin eğitim politikası, siyasi sistemi ve ekonomik durumu gibi konular hakkında da değerlendirmeler yaparız.
Eğitim-öğretim sürecinde ise yaptığımız değerlendirmeler, analiz-tasarım-geliştirme-uygulama aşamalarından sonra yapılır. Bu beş aşamadan oluşan sisteme süreç değerlendirmesi denir. Bu değerlendirme türüne göre eğitim alanında; hedefler, öğretim kazanımları, ölçme ve değerlendirme araçları, öğretim analizini, öğretim stratejilerini ve öğretim materyalleri gibi konular değerlendirilir.
Materyal değerlendirme için genel olarak, bir ölçme sonucunu bir ölçütle karşılaştırarak bir değer yargısına varma işi denilebilir. Materyal değerlendirme kendi içinde Süreci Değerlendirme ve Ürün Değerlendirmesi olarak ikiye ayrılır. 1967 yılında Michael Scriven tarafından ortaya atılan süreci değerlendirme uygulanan tasarımın ne kadar verimli olduğunu belirlemek amacıyla yapılır. Bundan farklı olarak, tasarımla ilgili aksayan ve eksik yönleri belirlemek ve bunların giderilmesi için gerekli önlemleri almak gibi amaçları da vardır. Sürecin değerlendirilmesi kendi içinde üçe ayrılır. İlki, uzman değerlendirmesi olarak adlandırılır. Bu değerlendirme alanı için öğretim tasarımcıları, öğretmenler ve konuyla ilgisi ve bilgisi olan uzmanlardan geliştirilmekte olan ürün ya da ürünler hakkında bilgi toplanır. Öğretmenlerin öğretim materyallerinin doğruluk, kullanım kolaylığı gibi konularda görüşlerinden faydalanılır. Konu alanı uzmanları içeriği doğruluk, güncellik ve sıralanış açılarından değerlendirir. Öğretim tasarımcıları ise taslak materyalinin öğretim içeriğini materyalde doğru yansıtılıp yansıtılmadığı konusunda, öğretim içeriğinin materyalde doğru sıralanıp sıralanmadığı konusunda ve öğretim hedeflerinin materyalin içeriği ile tutarlı olup olmadığı konularında değerlendirir. Bunların dışında öğretim tasarımcıları öğretim materyallerinin tasarımlarının tasarım ilkelerine uygun olup olmadığı ve öğretim içerine göre öğretim materyalinin doğru seçilip seçilmediği konularında da değerlendirmeler yapar. Sürecin değerlendirmesi alanının ikincisi birebir değerlendirmedir. Birebir değerlendirme, hedef kitleyi temsil üç ya da daha fazla öğrenci ile etkileşim kurularak yapılır. Birebir değerlendirmede hedeflenen davranışların kazanılıp kazanılmadığına, materyalin aksayan yönlerini tespit etmeye yönelik bilgi toplanmaya çalışılır. Bu değerlendirme alanı için bilgi toplama alanları; tanılayıcı testler, öğrenci performansı ve öğrenci düşünceleridir. Süreci değerlendirme alanın sonuncusu pilot değerlendirmedir. Pilot değerlendirmede öğretimin etkililiği, öğrenme problemlerinin tespiti, öğretim hedeflerine ulaşılıp ulaşılamadığı, öğrenci memnuniyetine yönelik bilgiler toplanır. Pilot değerlendirme için hedef kitleyi temsilen en az 8 en fazla 20 öğrenci seçilir, materyalde öğretilecek bilgi ve becerilerle ilgili hazırlanan ön test uygulanır, amaçlanan öğrenme çevresinde kullanılacak yöntemler ve şartlara uygun olarak öğretim yapılır, öğretim aralarında öğrencilerle konuşarak onların öğretim hakkındaki görüşleri alınır. Pilot değerlendirme alanının diğer aşamaları ise şunlardır; son test uygulanır, öğrencilere bir tutum anketi uygulanır, toplanan bütün veriler analiz edilir, öğretim materyalleri düzeltilir, eğer öğretim materyallerinde çok fazla değişiklik gerekiyorsa, gerekli düzeltmeleri yaptıktan sonra ayrı bir pilot değerlendirme yapılır.
Ürün Değerlendirmeye, sonuç değerlendirme ya da düzey belirleyici değerlendirme de denir. Ürün değerlendirmede, süreç değerlendirmede geliştirilen öğretim materyalinin uygulamaya geçmeden önce eksikliklerini belirleyerek düzenleme ve değişiklik yapılmaktadır. Ürün değerlendirmenin adımları şunlardır; değerlendirmenin amacı belirlenir, değerlendirmenin başarı ölçütleri seçilir, değerlendirme yaklaşımı kararlaştırılır, ne tür bilginin, ne zaman, kimlerden toplanacağı ve toplanan bilgilerin nasıl değerlendirileceği kararlaştırılır, öğrenme ürünleri, duygu ve düşünceler, maliyet gibi değerlendirme ölçütleri belirlenir, bilgiler toplanır, bilgiler çözümlenerek sonuçlar raporlanır.
Kaynak:
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 